طرحواره ها چگونه شکل می گیرند؟
بسیاری از طرحواره ها در سالهای اولیه زندگی (به خصوص سه سال اول)شکل می گیرند، با گذشت زمان قوی تر شده و به حرکت خود ادامه می دهند تا جایی که حتی عامل بسیاری از تجربیات زندگی می شوند. هرچه زمان شکل گیری تله های زندگی به عقب تر(یعنی سالهای نخست زندگی برگردد) بنیادی تر و قوی تر است و تغییر آن سخت تر صورت می گیرد. در حالت کلی از آنجا که طرحواره ها بنیادی ترین و عمومی ترین باور های فرد هستند، تاثیر عمیقی در شناخت، احساس و رفتار فرد دارند و میتوانند کاملا بر زندگی وی مسلط شوند وهمه ی جنبه های زندگی را تحت تاثیر قرار دهند.
بیشتر بخوانید: معرفی شرکت نظارت گستر ایمن نمایندگی دوربین مداربسته در ایران
عوامل تاثیر گذار در شکل گیری طرح واره
طرحواره های مخرب یا ناسازگار در شرایط زیر سریع تر رشد کرده و ماندگاری بیشتری پیدا می کنند.
اولین عامل شکل گیری طرحواره های شخصیتی عدم ارضا نیازها:
دومین عامل شکل گیری طرحواره های ذهنی ارضا بیش از حد نیازها:
سومین عامل شکل گیری طرحواره های ذهنی آسیب دیدن و قربانی شدن:
نحوه عملکر طرحواره ها:
عزیزی در دوره پرواز ما شرکت می کرد که دچار طرحواره نقص و شرم بود. اگر این سوال برایتان پیش آمده است که، طرحواره نقص و شرم چیست؟ باید بگوییم، افراد گرفتار در این تله شناختی معمولا در کودکی دچار سو استفاده در هر یک از جنبه های ذهنی، حسی، جسمی و … واقع شده اند و قربانی رفتار غلط دیگران هستند. او نیز قربانی والدین خود شده بود. مادر وی عادت به مقایسه ای او با دیگران داشت و در پایان هر مقایسه نهایتا به این نتیجه می رسید که فرزندش از دیگران کمتر و بی استعداد تر است و موفقیت های چشم گیری ندارد.
او همیشه سعی می کرد توجه و تایید مادرش را بدست آورد اما هربار که به موفقیتی می رسید رفتار مادرش به گونه ای بود که انگار خیلی هم کار خاصی نکرده است.با تمام این شرایط او نهایتا بزرگ شده بود و نسبتا آدم موفقی بود. تحصیلات و شغل خوبی داشت و از جایگاه اجتماعی قابل قبولی برخوردار بود. در حالت کلی اوضاع او خوب بود و می توان گفت در روز های عادی زندگی با چالشی مواجه نمی شد.اما کافی بود یک نشانه کوچک، تجارب ناخوشایند اولیه را تداعی کنند؛ یا در واقع کسی را ببیند که از نظر خلق و خو شبیه به مادرش باشد. بلافاصله، طرح واره مثل یک بمب ساعتی روشن میشد و مانند یک خوره به جانش می افتاد. حدودا چهار سالی می شد که با فردی نامزد کرده بود که از نظر خلق و خو شباهت بی نظیری به مادرش داشت. نامزدش هیچ گاه از او راضی و خشنود نبود.همیشه همسرش را با دیگر زنان مقایسه می کرد و در نهایت وی را محکوم میساخت. درکنار نامزدش دقیقا؛ شبیه همان افکار و احساساتی که در گذشته با مادرش تجربه کرده است را تجربه می کرد و تمام همان احساسات برایش تداعی میشد. جالب اینجاست این چهارمین مردی بود که با او نامزد کرده و هر چهار مرد دقیقا همین شیوه رفتاری را با وی داشتند. و او این الگوی تکراری را ادامه می داد. وقتی این اتفاق میافتد میگوییم «ذهنیت طرح وارهای» راه افتاده و طرح واره فعال شده است..
او همیشه سعی می کرد توجه و تایید مادرش را بدست آورد اما هربار که به موفقیتی می رسید رفتار مادرش به گونه ای بود که انگار خیلی هم کار خاصی نکرده است.با تمام این شرایط او نهایتا بزرگ شده بود و نسبتا آدم موفقی بود. تحصیلات و شغل خوبی داشت و از جایگاه اجتماعی قابل قبولی برخوردار بود. در حالت کلی اوضاع او خوب بود و می توان گفت در روز های عادی زندگی با چالشی مواجه نمی شد.اما کافی بود یک نشانه کوچک، تجارب ناخوشایند اولیه را تداعی کنند؛ یا در واقع کسی را ببیند که از نظر خلق و خو شبیه به مادرش باشد. بلافاصله، طرح واره مثل یک بمب ساعتی روشن میشد و مانند یک خوره به جانش می افتاد. حدودا چهار سالی می شد که با فردی نامزد کرده بود که از نظر خلق و خو شباهت بی نظیری به مادرش داشت. نامزدش هیچ گاه از او راضی و خشنود نبود.همیشه همسرش را با دیگر زنان مقایسه می کرد و در نهایت وی را محکوم میساخت. درکنار نامزدش دقیقا؛ شبیه همان افکار و احساساتی که در گذشته با مادرش تجربه کرده است را تجربه می کرد و تمام همان احساسات برایش تداعی میشد. جالب اینجاست این چهارمین مردی بود که با او نامزد کرده و هر چهار مرد دقیقا همین شیوه رفتاری را با وی داشتند. و او این الگوی تکراری را ادامه می داد. وقتی این اتفاق میافتد میگوییم «ذهنیت طرح وارهای» راه افتاده و طرح واره فعال شده است..
بعضی از ذهنیتهای طرحوارهای حال و هوای شما را شبیه همان کودکی می کند که روزی بودید برای همین شما مدام به دنبال همان احساس آشنا در شرایطی می مانید که شاید از آن نفرت داشته باشید. گاهی نیز ذهنیت های طرح واره ای شما را شبیه والد سختگیر و بیانصافی می کند که زمانی داشتید. بعضی ذهنیتهای طرحواره ای شما را به لاک دفاعی میبرند. بعضی ذهنیتها هم از شما بزرگسال عاقلی میسازد که میتوانید از خودتان حمایت کنید. این شما هستید که انتخاب می کنید کدام ذهنیت را در پیش بگیرید پس نحوه عملکرد طرحواره کاملا به ذهنیت شما بستگی دارد و در هر فرد نحوه عملکرد متفاوتی دارد..
انواع طرحواره چیست؟
همانطور که پیشتر گفتیم، طرح واره ها در دوران کودکی شکل میگیرند و رشد میکنند و به طور معمول در مقابل تغییر مقاوم هستند و عموما تا پایان عمر همراه انسان می مانند. گفتیم که طرح واره ها به طور کلی مفید هستند و موجب ساختار مندی ذهن انسان میشوند. اما طرح واره ها به دو دسته طرحواره سازگار اولیه و طرحواره ناسازگار اولیه تقسیم می شوند. مشکل اصلی طرحواره های ناسازگار یا همان طرح واره هایی مدیریت نشده هستند. این تله های شخصیتی باعث ایجاد الگوهای منفی تقویت شونده هستند و از طریق برقراری دوباره و دوباره تعاملات اجتماعی ناسالم به حیات خود ادامه میدهند و موجبات آزار و اذیت شما را پدید می آورند.
در این مقاله منظور ما از طرح واره ها همان طرحواره های ناسازگار است. برای اینکه بدانیم طرحواره درمانی به چه کارشناسان حوزه روانشناسی ۱۸ طرح واره را شناسایی و هر یک را طبقه بندی کردند که، در ادامه به بررسی هر یک می پردازیم.
دسته :